Os Trastornos do Neurodesarrollo son un grupo de afeccións con inicio no período de desenvolvemento. Se manifiestan, normalmente, de xeito precoz, a miúdo antes de que o neno / a comeza a escola primaria, e caracterízanse por un déficit do desenvolvemento que produce deficiencias do funcionamento persoal, social, académico ou ocupacional.
O rango de déficits varía desde limitacións moi específicas do aprendizaxe ou do control das funcións executivas ata deficiencias globais das habilidades sociais ou da intelixencia.
Os Trastornos do Neurodesarrollo concorren frecuentemente; p.egg. Un individuo con Trastorno do Espectro Autista a miúdo ten unha discapacidade intelectual (trastorno do desenvolvemento intelectual) e moitos nenos con trastorno por déficit de atención / hiperactividade (TDAH) tamén teñen un trastono específico de aprendizaxe.
Os trastornos do Neurodesarrollo recollidos no DSM-5 (APA, 2013) son: discapacidade intelectual (trastorno do desenvolvemento intelectual), trastorno da comunicación, trastorno do espectro autista, trastorno por déficit de atención / hiperactividade, trastornos motores do neurodesarrollo e trastornos. específicos de aprendizaxe.
Brevemente, explicamos cada un deles, centrándonos préviamente en expor con detalle os criterios diagnósticos de TEA.
A. Deficiencias persistentes na comunicación social e na interacción social en diversos contextos, manifestado polo seguinte, actualmente ou polos antecedentes:
As deficiencias na reciprocidade socioemocional varían, por exemplo, desde un acercamento social anormal e fracaso da conversa normal en ambos sensos, pasando por unha disminución en intereses, emocións ou afectos compartidos, ate o fracaso en iniciar ou respostar ás interaccións sociais.
As deficiencias nas condutas comunicativas non verbais empregadas na interacción social varían, por exemplo, desde unha comunicación verval e non verbal pouco integrada, pasando por anomalías do contacto visual e da linguaxe corporal ou deficiencias da compresión e o uso de xests, ate unha falta total de expresión facial e de comunicación non verbal.
As deficiencias no desenvolvemento, mantemento e comprensión das relacións varían, por exemplo, desde dificultades para axustar o comportamento en diversos contextos sociais, pasando por dificultades para compartir xogos imaxinativos ou para facer amigos, ate ausencia de interés por outras persoas.
Especificar a gravidade actual:
A gravidade baséase no deterioro da comunicación social e en patróns de comportamento restrinxidos e repetitivos
B. Patróns restritivos e repetitivos de comportamento, intereses ou actividades, que se manifiestan en dous ou máis dos seguintes puntos, actualmente ou polos antecedentes:
Movementos, emprego de obxectos ou fala estereotipada ou repetitiva (p.ex. estereotipias motoras simples, alineación dos xoguetes ou cambio de lugar dos obxectos, ecolalia, fases idiosincrásicas)
Insistencia na monotonía, excesiva inflexibilidade de rutinas ou patróns de ritualizados de comportamento verbal ou non verbal (p.ex. grande angusia fronte aos cambios pequenos, dificultades coas transicións, patróns de pensamento ríxidos, rituais de saúd, necesidade de tomar o mesmo camiño ou de comer os mesmos alimentos cada día)
Intereses moi restrinxidos e fixos, que son anormais en canto á súa intensidade ou foco de interese (p.ex. forte apego ou preocupación por obxectos inusuais, intereses excesivamente restrinxidos ou perseverantes)
Hiper- ou hiporreactividade aos estímulos sensoriais ou interese inhabituañ por aspectos sensoriais do entorno (p.ex. indiferencia aparente ao dor/temperatura, resposta adversa a sonidos ou texturas específicas, olfateo ou palpación excesiva de obxectos, fascinación visual polas luces ou o movemento).
Especificar a gravidade actual:
A gravidade baséase no deterioro da comunicación social e en patróns de comportamento restrinxidos e repetitivos.
C. Os síntomas deben estar presentes nas primeiras fases do período de desenvolvemento (pero poden non manifestarse totalmente ate que a demanda social supera as capacidades limitadas, ou poden estar enmascarados por estratexias aprendidas en fases posteriores da vida).
D. Os síntomas causan deterioro clínicamente significativo no social, laboral ou outras áreas importantes do funcionamento habitual.
E. Estas alteracións non se explican mellor pola discapacidade intelectual (trastono do desenvolvemento intelectual) ou polo retraso global do desenvolvemento. A discapacidade intelectual e o trastorno do espectro autista con frecuencia coinciden; para facer un diagnóstico de comoribilidades dun trastorno do espectro autista e discapacidade intelectual, a comunicación social debe estar por debaixo do previsto para o nivel xeral do desenvolvemento.
Especificar si:
Con ou sen déficit intelectual acompañante
Con ou sen deterioro da linguaxe acompañante
Asociado a unha afeción medica ou xenética, a un factor ambiental coñecido
Asociado a outro trastorno do neurodesenvolvemento, mental ou do comportamento
Con catatonia
A discapacidade intelectual (trastorno do desenvolvemento intelectual) é un trastorno que comeza durante o período de desenvolvemento e que inclúe limitacións do funcionamento intelectual como tamén do adaptador no dominio conceptual, social e práctico.
Deben cumprir os tres criterios seguintes:
A. Deficiencias das funcións intelectuais, como o razoamento, a resolución de problemas, a planificación, o pensamento abstracto, o xuízo, o aprendizaxe académico e o aprendizaxe a partir da experiencia, confirmados mediante a avaliación clínica e probas de intelixencia estandarizadas individualizadas.
B. Deficiencias do comportamento adaptativo que producen o fracaso do cumprimento dos estándares de desenvolvemento e socioculturais para a autonomía persoal e da responsabilidade social. Sen soporte continuo, as deficiencias de adaptación limitan o funcionamento nunha ou máis actividades da vida cotidiana, como a comunicación, a participación social e a vida independente en múltiples contextos como o fogar, a escola, o traballo ea comunidade.
C. Inicio das deficiencias intelectuais e adaptativas durante o período de desenvolvemento.
Nota: O término diagnóstico discapacidade intelectual é equivalente ao diagnóstico CIE-11 trastornos do desenvolvemento intelectual. Neste manual, úsanse ambos términos para facilitar a relación con outros sistemas de clasificación. Ademais, unha cláusula federal de Estados Unidos substitúe o termo retraso mental por discapacidade intelectual e as revistas de investigación usan o termo discapacidade intelectual.
Especificar a gravidade actual:
317 (F70) Leve
318.0 (F71) Moderado
318.1 (F72) Grave
318.2 (F73) Profundo
Este diagnóstico se reserva para individuos menores de 5 anos cando o nivel de gravidade clínica non se pode valorar de forma fiable durante os primeiros anos de infancia. Esta categoría é diagnosticada cando un suxeito non cumpre cos fins de desenvolvemento esperados en varios campos do funcionamento intelectual, e aplícase a individuos nos que non se pode realizar unha sistemática valoración do funcionamento intelectual, incluídos os nenos demasiado pequenos para participar as probas estandarizadas.
Esta categoría debe volver valorarse despois dun período de tempo.
Os trastornos da comunicación incluen o trastorno da linguaxe, trastorno fonolóxico e o trastorno da comunicación social (pragmática), caracterizados por déficits no desenvolvemento e no uso da linguaxe, a fala e a comunicación social, respectivamente, así como o trastorno da fluidez de inicio na infancia (tartamudeo), caraterizado por alteracións na fluidez normal e na producción motora da fala, repeticións de sons ou sílabas, prolongación de sons consoantes ou vogais, palabras fragmentadas, bloqueos e palabras producidas con exceso de tensión física. Asemade, como outras alteracións está o trastorno da comunicación non especificado. Todos eles comezan precozmente e poden producir deficiencias funcionais durante toda a vida.
A clasificación dos mesmos é:
F80.2 Trastorno da linguaxe (315.32)
F80.0 Trastorno fonolóxico (315.39)
F80.81 Trastorno da fluidez de inicio na infancia (tartamudeo) (315.35)
F80.89 Trastorno da comunicación social (pragmática) (315.39)
F80.9 Trastorno da comunicación non especificado (307.9)
Polas súas características similares con respecto do TEA, cómpre especificar os criterios para o diagnóstico diferencial do F80.89 Trastorno da comunicación social (pragmática) (315.39)
A. Dificultades persistentes no uso social da comunicación verbal e non verbal que se manifesta por todos os seguintes factores:
B. As deficiencias causan limitacións funcionales na comunicación eficaz, a participación social, as relacións sociais, os logros académicos ou o desempeño laboral, xa sexa individualmente ou en combinación.
C. Os síntomas comezan nas primeiras fases do período de desenvolvemento (pero as deficiencias non poden manifestarse totalmente ata que a necesidade de comunicación social supera as capacidades limitadas).
D. Os síntomas non se poden atribuír a outra afección médica ou neurolóxica nin á baixa capacidade nos dominios de morfoloxía e gramática, e non se explican mellor por un trastorno do espectro do autismo, intelectual discapacidade (trastorno do desenvolvemento intelectual), atraso global do desenvolvemento ou outro trastorno mental.
A. Patrón persistente de inatención e / ou hiperactividade-impulsividad que interfire co funcionamento ou o desenvolvemento, que se caracteriza por (1) e / ou (2):
1. Inatención: Seis (ou máis) dos seguintes síntomas mantíñanse durante polo menos 6 meses nun grao que non coincide co nivel de desenvolvemento e que afecta directamente as actividades sociais e académicas / laborales:
Nota: Os síntomas non son só unha manifestación do comportamento de oposición, desafío, hostilidade ou fracaso na comprensión de tarefas ou instrucións. Para adolescentes myores e adultos (17 e máis anos de idade), un mínimo de cinco síntomas é necesario.
2. Hiperactividade e impulsividade: Seis (ou máis) dos seguintes síntomas mantíñanse durante polo menos 6 meses nun grao que non coincide co nivel de desenvolvemento e que afecta directamente ás actividades sociais e académicas / laborales:
Nota: Os síntomas non son só unha manifestación do comportamento de oposición, desafío, hostilidade ou fracaso para comprender tarefas ou instrucións. Para adolescentes maiores e adultos (a partir de 17 anos de idade), requírese un mínimo de cinco síntomas.
B. Algúns síntomas de inatención ou hiperactivo-impulsivos estaban presentes antes dos 12 anos.
C. Varios síntomas de inatención ou hiperactivo-impulsivos están presentes en dous ou máis contextos (por exemplo, en casa, na escola ou no traballo, cos amigos ou familiares, noutras actividades).
D. Existen probas claras de que os síntomas interfieren co funcionamento social, académico ou laboral, ou reducen a calidade dos mesmos.
Os síntomas non se producen exclusivamente durante o curso da esquizofrenia ou doutro trastorno psicótico e non se explican mellor por outro trastorno mental (por exemplo, trastorno do estado de ánimo, trastorno de ansiedade, disociativo trastorno, trastorno da personalidade, intoxicación ou abstinencia de sustancias).
Especificar si:
314.01 (F90.2) Presentación combinada: Si se cumpre o Criterio A1 (inatención) eo Criterio A2 (hiperactividade-impulsividade) durante os últimos 6 meses.
314.00 (F90.0) Presentación predominante con falta de atención: Si se cumpre o Criterio A1 (inatención) pero non se cumpre o Criterio A2 (hiperactividade-impulsividade) durante os últimos 6 meses.
314.01 (F90.1) Presentación predominante hiperactiva/impulsiva: Si se cumpre o Criterio A2 (hiperactividade-impulsividade) e non se cumpre o Criterio A1 (inatención) durante os
últimos 6 meses.
Especificar si:
En remisión parcial: Cando previamente se cumprimen todos os criterios, non todos os criterios se cumpriron durante os últimos 6 meses, e os síntomas seguen deteriorando o funcionamento.
social, académico ou laboral.
Especificar a gravidade actual:
Leve: Pocos ou ningún síntoma están presentes máis que os necesarios para o diagnóstico, e os síntomas só producen deterioro mínimo do funcionamento social ou laboral.
Moderado: Síntomas ou deterioros funcionais presentes entre "leve" e "grave".
Grave: Presenza de moitos síntomas, ademais dos necesarios para o diagnóstico ou de varios síntomas particularmente graves, ou os síntomas producen deterioro notable do funcionamento social ou laboral.
A. Dificultade na aprendizaxe e na utilización das aptitudes académicas, evidenciado pola presenza de polo menos un dos seguintes síntomas que persistiron durante polo menos durante 6 meses, a pesar das intervencións dirixidas a estas dificultades:
B. As aptitudes académicas afectadas están sustancialmente e engadidas cuantificables por baixo do esperado para a idade cronolóxica do individuo, e interfiren significativamente co rendemento académico ou laboral, ou con actividades de vida cotidiana, que se confirman con medidas (probas) estandarizadas administradas individualmente e unha avaliación clínica integral. En individuos de 17 anos e máis, a historia documentada das dificultades do aprendizaxe pode substituírse pola avaliación estandarizada.
C. As dificultades de aprendizaxe comezan na escolaridade escolar pero non poden manifestarse totalmente ata que as demandas das aptitudes académicas afectadas superen as capacidades limitadas do individuo (por exemplo, en exames programados, a lectura ou a escrita de informes complexos e longos para unha data límite inaplazable, tareas académicas excesivamente pesadas).
D. As dificultades de aprendizaxe non se explican mellor por discapacidades intelectuais, trastornos visuais ou auditivos non corregidos, outros trastornos mentais ou neurológicos, adversidade psicosocial, falta de dominio nos idiomas de instrución académica ou directrices educativas inadecuadas.
Nota: Hanse de cumprir os catro criterios diagnósticos baseándose nunha síntese clínica da historia do individuo (do desenvolvemento, medicina, familiar, educativa), informes escolares e avaliación psicoeducativa.
Nota de codificación: Especificar todas as áreas académicas e subaptitudes alteradas. Cando máis dunha área estea alterada, cada unha delas se codificará individualmente de acordo cos seguintes especificadores.
Especificar si:
315.00 (F81.0) Con dificultades na lectura:
Precisión na lectura de palabras
Velocidade ou fluidez da lectura
Comprensión da lectura
Nota: A dislexia é un término alternativo usado para referirse a un patrón de dificultades do aprendizaxe que se caracteriza por problemas co recoñecemento de palabras en forma precisa ou fluída, espallar mal e pouca capacidade ortográfica. Se se usa a dislexia para especificar este patrón particular de dificultades, tamén é importante especificar calquera dificultade adicional presente, como dificultades de comprensión da lectura ou da matemática razoamento.
315.2 (F81.81) Con dificultade na expresión escrita:
Corrección ortográfica
Corrección gramatical e da puntuación
Claridade ou organización da expresión escrita
315.1 (F81.2) Con dificultad matemática:
Sentido dos números
Memorización de operacións aritméticas
Cálculo correcto ou fluído
Reasonamento matemático correcto
Nota: Discalculia é un término alternativo usado para referirse a un patrón de dificultades que se caracteriza por problemas de procesamento da información numérica, aprendizaxe de operacións aritméticas e cálculo correcto ou fluído. Se se usa discalculia para especificar este patrón particular de dificultades matemáticas, tamén é importante especificar calquera dificultade adicional presente, como dificultades do razoamento matemático ou o correcto razonamiento das palabras.
Especificar a gravidade actual:
Leve: Algunhas dificultades coas aptitudes de aprendizaxe en unha ou dúas áreas académicas, pero suficientemente leves para que o individuo poida compensar ou funcionar ben cando se recibe unha adecuación adecuada ou asistencia de servizos, especialmente durante a escolaridade de idade.
Moderado: Dificultades notables coas aptitudes de aprendizaxe nunha ou máis áreas académicas, de forma que o individuo ten poucas probabilidades de chegar a ser competente sen algúns períodos de intensiva e especializada escolaridade durante o período de escolaridade. Se pode necesitar algunha adaptación ou servizos de axuda a menos durante unha parte do horario na escola, no lugar de traballo ou en casa para realizar as actividades de forma correcta e eficaz.
Grave: Dificultades graves nas aptitudes de aprendizaxe que afectan varias áreas académicas, de xeito que o individuo ten poucas probabilidades de aprender estas aptitudes sen ensino constante e intensivo individualizado e especializado durante a maior parte dos anos escolares. Incluso con diversos métodos de adaptación e servizos axeitados en casa, na escola ou no lugar de traballo, o individuo non pode ser capaz de realizar con eficacia todas as actividades.
Os trastornos motores do neurodesenvolvemento inclúen:
F82 [315.4] Trastornos del desarrollo de la coordinación: presenta déficits na adquisición e execución da habilidades motoras coordinadas, manifesto pola torpeza e a lentitude ou inexactitude na execución das habilidades motoras, que interfire nas actividades da vida cotiá.
F98.4 [307.3] Trastorno de movimientos estereotipados: presenta comportamentos motores repetitivos, aparentemente guiados e sen obxectivo (e.g. axistar as mans, mecer o corpo, golearse a cabeza...).
Trastorno de Tics: caracterízanse pola presenza de tics motores ou vocais, que son movementos ou vocalizacións súbitos, rápidos, recurrentes, non rítimos e estereotipados. Diferéncianse entre si na duración, etioloxía e presentación clínica, existindo:
F95.2 [307.23] Trastorno de la Tourette
F95.1 [307.22] Trastorno de tics motores o vocales persistentes (crónicos)
F95.0 [307.21] Trastorno de tics transitorios
F95.8 [307.20] Otro trastorno específico de tics
Esta categoría aplícase a presentacións nas que predominan os síntomas característicos dun trastorno tico que causa angustia ou deterioro clínicamente significativo en áreas de traballo sociais, ocupacionais ou doutras importantes pero que non cumpren todos os criterios para unha alteración ou desorde tico. ningún dos trastornos da categoría de diagnóstico de trastornos do desenvolvemento neurolóxico. A categoría doutro trastorno tic especificado emprégase en situacións nas que o clínico elixe comunicar o motivo específico polo que a presentación non cumpre os criterios para un trastorno tico ou un trastorno neurolóxico específico de desenvolvemento. Isto faise grabar "outro trastorno tic especificado" e despois a razón específica (por exemplo, "comezar despois da idade de 18 anos").
Esta categoría aplícase a presentacións nas que predominan os síntomas característicos dun trastorno tico que causan molestias ou insuficiencias clínicas significativas en áreas de traballo sociais, profesionais ou doutras importantes pero que non cumpren todos os criterios dunha alteración tica ou un trastorno dos tics. ningún dos trastornos da categoría de diagnóstico de trastornos do desenvolvemento neurolóxico. A categoría de trastorno de tic non especificada úsase en situacións nas que o clínico elixe non especificar a razón para o incumprimento dos criterios para un trastorno tico ou un trastorno do desenvolvemento do neurodetal específico e inclúe presentacións nas que non hai suficiente Información para facer un diagnóstico máis específico.
Servir de guia para o entendemento e para a procura de recursos, apoios e atención: O noso obxectivo é facilitar aos pais e nais e ás demáis persoas que están preto do neno ou nena con TEA/TND, poidan chegar a entendelo/a, mostrándolles o que o neno ou nena é capaz de facer e, xa que logo, facilitando vías de acceso para que cheguen a entenderse con el/ela mediante pautas concretas de funcionamento e axuda, da forma máis idónea (telefonicamente, por correo, persoalmente...), en canto nos sexa solicitada. Ademais, tentaremos ser unha guía para atopar recursos e apoios, así como recomendar medidas de atención ao desenvolvemento para estas persoas.
Cumprir co noso compromiso, xerando una relación de cofianza: propomos un trato próximo, accesible, flexible e transparente, baseado na confianza e respecto. Isto leva a gardar as regras de convivencia pero tamén, a tentar gañar a confianza da persoa e das persoas involucradas no servizo. Ás veces, esta actividade de achegamento é a máis complexa e a que maior tempo leva. Debemos deixar claro ás familias que calquera erro que se cometa nas probas ou na relación con elas e os seus fillos/as son a nosa responsabilidade. Por iso, comprometémonos a explicar adecuadamente o que imos facer, como e que obxectivos perseguimos; deste xeito, o noso compromiso quedará limitado pola nosa ideoloxía e práctica consecuente tentando levar a cabo o traballo cumprindo os prazos e da mellor forma posible.
Recoller toda a información posible para maximizar o coñecemento da situación: A información, sexa do tipo que sexa, interésanos e é útil na medida en que nos permita achegarnos ás familias e demais persoas, para deste xeito poder axudarlles na súa problemática, sen esquecer desenvolvelos medios precisos para que sentan a gusto.
Dar prioridade á información familiar e á procura dunha maior calidade de vida familiar: esta nos permite achegarnos á familia, lugar privilexiado da educación persoal; para facilitarlles os medios que lles axuden a desenvolver o proceso de ensino/aprendizaxe co agarimo e afectividade propios do seu fogar, axudándolles a superar conflitos, culpabilidades e mantendo un clima familiar unido e cálido. Canta maior calidade de vida exista na familia, maior calidade de vida vai ter a persoa que viva nela.
Facilitarlle á persoa os medios e recursos para a consecución dos seus obxectivos: A persoa ten dereitos e deberes, necesita aprender a vivir consigo mesmo e cos demais. Para logralo poranse todos os medios adecuados. Ninguén nace aprendido e todos temos necesidade de apoios, en maior ou menor medida, en función das nosas capacidades. Así mesmo, toda persoa debe ter a posibilidade de manexarse e elixir en función das opcións reais da vida futura.
Desenvolver unha avaliación individualizada, continua e orientada á mellora: en función das circunstancias particulares de cada familia e cada persoa, dos seus intereses e motivacións, facilitando a sua participación no proceso, mediante un clima de confianza. Preténdese realiza unha avaliación xeral do seu funcionamento mental, comportamentos, comunicación, relacións sociais, habilidades, intereses e aprendizaxe vivencial de forma que nos permita determinar os puntos fortes do seu desenvolvemento, así como, dun xeito coidadoso, as áreas que é necesario potenciar e/ou estimular. Para iso, é preciso levar unha avaliación continua e formativa deste proceso tendo presente que as alteracións non deben determinar resultados inadecuados, utilizando ou adaptando as probas ao nivel real de desenvolvemento do neno/a.
Adecuarse ás demandas familiares e persoais: procuramos que os nosos informes faciliten información das necesidades reais de cada persoa e familia co obxecto de posibilitar unha vida para todos e de todos onde se poida establecer e desenvolver unha verdadeira calidade de vida.
Os aspectos globais do desenvolvemento da persoa, así como o seu curso e as súas etapas.
A avaliación xeral de capacidades, habilidades, comportamentos...establecendo os puntos fortes do desenvolvemento da persoa e delimitando, de xeito coidadoso, o que é necesario potenciar e estimular.
A comunicación continua e eficaz coa familia, facilitándolle información de forma que supoña menores niveis de ansiedade.
A proposta de medidas e apoios de discriminación positiva para o caso que os necesite, así como a adecuación, coordinación e globalización destes apoios e axudas.
O obxectivo da avaliación é o establecemento dun programa de intervención adecuado para favorecer o desenvolvemento do neno ou da nena en cuestión e facilitar a apropiada orientación de pais e profesionais.
Ao falar de atención temperá estámonos referindo á realizada ao redor de idades entre os 2 e os 4 anos (ou ata 6). O máis adecuado é implantar un programa de intervención canto antes (en TEA/TND segue sendo difícil facelo antes dos 2 anos) ata antes de establecer de xeito definitivo un diagnóstico con garantías.
A atención temperá en TEA/TNDs ten algúns trazos diferenciadores con respecto ao tipo de intervención aplicable en idades máis avanzadas. Entre outros, destacan dos elementos:
Así mesmo, a atención temperá en TEA/TND tamén contempla algunhas diferenzas con respecto á propia doutros trastornos:
Aínda que os nenos con TEA/TND comparten unha serie de características e, xa que logo, tamén os seus programas de intervención terán elementos comúns, o enfoque ha de ser individualizado buscando o adecuado desenvolvemento de cada individuo e a orientación de cada familia.
O enfoque xeral da atención temperá en TEA/TND debe centrarse nunha tripla vertente (neno, familia e contorna) e os esforzos terapéuticos deben dirixirse a todos e cada un destes aspectos. De tal forma, haberá que:
Así mesmo, é conveniente que o enfoque sexa xeneralista, debidamente coordinado entre todos os axentes implicados e combinado (non centrado exclusivamente en casa nin na clínica senón en casa, escola infantil e contexto clínico).