Título: Arquitectura e Debuxo: A Fábrica Massó de Cangas do Morrazo
Autora: María Visiers Salinas
Centro e tipo de traballo académico: Universidad Politécnica de Madrid, Escola Técnica Superior de Arquitectura, TFG
Fecha: 2017
O obxecto de estudo, o complexo industrial de salgadura e conserva Massó, foi un complexo inaugurado en 1942 dotado coa última tecnoloxía do momento. Estaba integrado por un conxunto de edificios e áreas de moi diversa condición: unha fábrica de conservas que contaba con cámara frigorífica, fábrica de envases e zona de varadoiros e porto para a reparación da frota pesqueira; un taller mecánico e instalacións para a produción de fariñas e aceites de peixe, unha fábrica de fío, un almacén de graxas, un garaxe, un hotel, un depósito de auga, así como instalacións para os obreiros tales como un barrio obreiro, unha gardería, un campo de deportes, zonas de comedor e duchas.
Cómpre destacar a convivencia e relación entre as distintas edificacións que responden de xeito conxunto ás necesidades propias dunha fábrica de produción de conservas e ás prestacións de carácter social que a familia Massó introduce. Polo tanto, unido ao desenvolvemento tecnolóxico da industria, van aparecendo progresivamente distintos edificios que satisfán a demanda espacial e funcional dos distintos procesos que se levan a cabo na empresa, aos que se engade a preocupación social da empresa por mellorar a calidade de vida dos traballadores.
Un dos avances de carácter social que introduce a empresa Massó Érmanos está relacionado coa presenza da muller no traballo industrial. A fábrica conserveira de Cangas chegou a contar cun cadro de persoal de máis de dous mil traballadores en 1943, dos cales o 95 % eran mulleres.
Un factor determinante na aparición e construción da fábrica Massó está estreitamente ligado coa historia familiar da empresa. Dita historia comeza coa inmigración de numerosos empresarios cataláns a finais do século XVIII, que atopan en Galicia, especialmente nas Rías Baixas, o lugar idóneo para instalar as súas factorías.
A familia Massó, de orixe catalá, chega a Galicia no ano 1816 e instálase en Bueu (Pontevedra). Tras catro xeracións, converteuse nunha das empresas familiares que máis prestixio e tamaño acadou en Galicia. A empresa Massó Érmanos S.A. foi pioneira no desenvolvemento da pesca, a conserva e a industria galega en xeral, acadando gran importancia a nivel social, económico e político.
Por suposto, o lugar no que se establece a familia Massó e constrúe as súas fábricas non foi elixido ao azar. Como se aprecia no caso da fábrica de Cangas, así como en moitos outros exemplos, os fomentadores cataláns buscaron enclaves onde xa existise unha infraestrutura comercial, de pesca ou tratamento do peixe, principalmente antigas salgaduras.
Algo que non faltaba en Galicia, xa que, desde había séculos, a salgadura era un dos sectores clave no comercio de exportación de peixe. Ademais, a abundancia de pesca, o continuo progreso industrial dos procesos de conservación do peixe e da maquinaria, provocaron un rápido crecemento da empresa familiar Massó.
Finalmente, en relación co lugar e o momento histórico no que aparece a Fábrica de conservas Massó en Cangas, cabe destacar un dos valores que caracterizan este complexo industrial, no que respecta á súa arquitectura racionalista e o Movemento Moderno, que chegan a Galicia a partir dos anos trinta transformando a imaxe da arquitectura, neste caso industrial. Todo isto —contexto histórico e social, evolución, localización e arquitectura— converte a Fábrica de conservas Massó nun conxunto de gran valor patrimonial.